Choroby serca coraz częściej dotykają młodych, aktywnych zawodowo osób. Szybkie tempo życia i pracy, stres, brak aktywności ruchowej, niezdrowa dieta zawierająca dużą ilość tłuszczów nasyconych i typu trans – to główne przyczyny chorób układu sercowo-naczyniowego.
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego powodu w Polsce należy do najwyższych w Europie. Badania epidemiologiczne pokazują, że ważną rolę w rozwoju chorób układu krążenia odgrywają niektóre wzorce zachowań składające się na współczesny styl życia, czyli tzw. czynniki ryzyka.
Badania przeprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wykazały, że Polacy należą do najmniej aktywnych fizycznie społeczeństw europejskich. Zaledwie co dziesiąta dorosła osoba wykonuje systematycznie ćwiczenia fizyczne, zaś ok. 60 – 70% kobiet i mężczyzn prowadzi szkodliwy dla zdrowia, siedzący tryb życia.
Wśród czynników zwiększających ryzyko chorób układu krążenia wyróżniamy:
- nadciśnienie tętnicze,
- płeć męską,
- cukrzycę,
- wiek, dla mężczyzn > 45 lat, dla kobiet odpowiednio > 55 lat
- palenie tytoniu
- małą aktywność fizyczną (sport rzadziej niż 3 razy w tygodniu po 30 minut)
- zaburzenia lipidowe: stężenie cholesterolu całkowitego, trójglicerydów
- otyłość
W trosce o nasze zdrowie powinniśmy przede wszystkim przestrzegać zasad profilaktyki oraz systematycznie przeprowadzać badania. U osób, u których nie rozpoznano chorób serca, wykonywanie kontrolnych badań zaleca się co 2-3 lata.
Oto lista 7 kroków profilaktyki chorób serca, które należy wykonać samemu a następnie zachęcić bliskich do ich podjęcia:
1. MYŚL O TYM CO JESZ!
Dla serca szczególnie groźna jest postać brzuszna otyłości (typu męskiego), w której tłuszcz odkłada się w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej. Dla dobrego stanu układu sercowo- naczyniowego niezbędna jest więc zdrowa dieta obfitująca w produkty pełnoziarniste (ciemne pieczywo, płatki, kasze), warzywa, owoce, ryby morskie, lekki nabiał i chude mięso w ograniczonej ilości (kurczak i indyk bez skóry, chuda wołowina, dziczyzna).
Wśród tłuszczów poleca się oleje roślinne (słonecznikowy, kukurydziany, rzepakowy) i oliwę z oliwek. Częste i regularne posiłki (4-5 razy dziennie) bez skłonności do przejadania się umożliwiają spalanie kalorii na bieżąco, ograniczając odkładanie zapasów tkanki tłuszczowej.
2. NIE PAL PAPIEROSÓW!
Wpływ palenia papierosów na układ sercowo-naczyniowy jest wieloraki:
– Powoduje obniżenie cholesterolu HDL (dobrego cholesterolu) nawet u dorosłych ludzi.
– Pogarsza elastyczność ścian aorty, czyli największego naczynia krwionośnego w ciele ludzkim, co powoduje wzrost ryzyka wykrzepiania wewnątrznaczyniowego krwi.
– Podwyższa aktywność układu współczulnego, co rozregulowuje system sercowo-naczyniowy.
– U kobiet powoduje niedobór estrogenu, znosząc jego kardioprotekcyjne działanie.
– Osoby palące jedną paczkę papierosów dziennie są 2,5 razy bardziej zagrożone zawałem niż niepalące.
3. NIE NADUŻYWAJ ALKOHOLU!
Alkohol, po paleniu papierosów, stanowi kolejną, udowodnioną przyczynę nowotworów: jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku i wątroby. Jego rola w patogenezie tych nowotworów nie została jeszcze dostatecznie wyjaśniona. Badania wskazują, że alkohol działając synergicznie z paleniem tytoniu zwiększając ryzyko wystąpienia nowotworu u tych osób o 40-280% w porównaniu z abstynentami. W krajach Europy i w Ameryce Północnej alkohol stanowi najważniejszy pojedynczy czynnik odpowiedzialny za największą liczbę zgonów z powodu chorób wątroby.
Systematyczne i umiarkowane spożywanie alkoholu, może doprowadzić u osób wrażliwych do trwałego uzależnienia. Szacuje się, że w Polsce uzależnionych od alkoholu jest 600-800 tys. osób, ponadto 2-3 mln osób pije w sposób szkodliwy, a liczba osób pijących ryzykownie jest znacznie większa, choć trudna do ustalenia.
4. WYKONUJ WYSIŁEK FIZYCZNY!
Wysiłek fizyczny związany z rekreacją usprawnia pracę serca, poprawia przepływ krwi w naczyniach wieńcowych, ułatwia zwalczanie zaburzeń lipidowych, reguluje ciśnienie krwi i zapobiega otyłości, a więc działa przeciwmiażdżycowo. Wybór aktywności powinien być dostosowany do kondycji i wydolności fizycznej. Może to być np. szybki marsz, marsz z kijkami, bieganie, pływanie, jazda na rowerze czy zajęcia aerobiku.
5. KONTROLUJ POZIOM CHOLESTEROLU!
Podwyższony poziom cholesterolu i jego frakcji LDL sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Dlatego ważne jest okresowe sprawdzanie lipidogramu i jeśli wykazuje on nieprawidłowości, konieczne staje się wprowadzenie zmian w codziennej diecie. Jeśli sama dieta nie skutkuje lub obecne są inne czynniki ryzyka miażdżycy, to należy włączyć farmakoterapię zleconą przez lekarza.
6. KONTROLUJ CIŚNIENIE KRWI!
U chorych z nieleczonym nadciśnieniem tętniczym układ krążenia pozostaje stale narażony na wysokie ciśnienie płynącej krwi. Uszkodzeniu ulegają naczynia tętnicze, a serce jest zmuszone do nadmiernej pracy. Szybciej rozwija się miażdżyca w tętnicach, częściej występuje choroba wieńcowa, zawał serca i udar mózgu, niewydolność serca, nerek i demencja starcza. Szczególnie groźne jest łączne występowanie nadciśnienia i innych czynników ryzyka, takich jak: nadwaga, palenie papierosów, cukrzyca i wysokie stężenie cholesterolu we krwi. Znacznie wzrasta wówczas prawdopodobieństwo wystąpienia wymienionych powyżej chorób. Jeśli któraś z wartości pomiaru lub obie przekraczają 140/90 mmHg, konieczna jest konsultacja lekarska. Udowodniono, że obniżenie ciśnienia tętniczego zmniejsza ryzyko wystąpienia udaru mózgu, choroby wieńcowej, zawału serca, niewydolności serca i nerek. Szczególnie duże korzyści odnoszą pacjenci, u których współistnieją inne choroby jak np. cukrzyca.
7. KONTROLUJ POZIOM GLUKOZY!
W przebiegu cukrzycy dochodzi do zaburzeń gospodarki cholesterolowej oraz wielu innych, nie do końca poznanych zaburzeń metabolicznych, które ułatwiają rozwój miażdżycy tętnic. Dlatego konieczna jest okresowa kontrola poziomu cukru we krwi na czczo i jeśli jest on podwyższony wymaga pogłębionej diagnostyki oraz włączenia leczenia.
Prowadząc zdrowy styl życia mamy szansę cieszyć się zdrowym sercem przez długi czas.
lek. Radosław Sierpiński
Klinika Zaburzeń Rytmu Serca
Instytut Kardiologii w Warszawie,
Stowarzyszenie “Serce dla Arytmii”
